14 Februari, 2023

ADAT KARO : MEREKEN CIKEN, KUJAM RAS TUKTUK

PMS DAIRI -  Adi enggo ka enterem 'kempu-kempu', 'ente' ras 'entah' pe enggo lit bagepe nggeluh denga ka bapa/nande entah duana si dilaki ras si diberu, maka adi cawir denga ka orang tua enda nggeluh, ras enggo ka igalari utang adatna man kalimbubu ras puang kalimbubu, emaka kin pe anak ipupus dilaki diberu, kempu, ente, ras entah, bage penurana pendapet, mbuah page ni suanna, la mate pucuk sinuan-sinuan, sinuan-sinuan pe jumpa erga, merih ka manuk ni asuhna, jadina ersura-sura ka me ia encidahken tole kehamatenna nandangi orang tua. Dahin enda igelari 'mereken ciken' man...

orang tua. Ibas nigelari mereken ciken enda, dilaki-diberu me orangtua ibereken ciken. Sue ras kita kalak Karo gelah pagi orang tua enda erciken pangguh lako ngepkep anak enterem, kempu, ente ras entah si lanai terbeligaisa. Adi erciken pangguh ningen e megegeh denga ia, lain ras erciken berku/sudu e enggo mesui ate nggeluh, jelmana pe enggo mbengkung emaka sudu/berku nari nge cikenna.

Ibas mereken ciken enda, maka labo ciken saja man berenken. Man si diberu (pernanden) ibereken ka kampilna, bereken tuk-tukna, petak rantau, kala kati penjabat ras curmin. Man perbapan (si dilaki) ibereken ka ‘kujam' (nai orang tua maba persiapen tare kujam nge, adi la tertukur bukbak kambing ibahan kujamna).

Sue ras geluh kalak Karo, adi cawir metua labo lit kemurmakenna nggeluh, emaka usur nge ipala-palaina ula ceda ukur kempu, ula ceda ukur ente-entah, ras kerina sinursurna ijagaina. Tandana ia orang tua ula ceda, ku japa pe, subuk man kalimbubu, senina ras anak beru. Emaka ibas ia ngaloken ciken enda, adi kalak nuria lit ka nge sura-surana kempak sinursurna, sabap dahin enda pe terban erkiteken lit nge maka banci. Orang tua enda pe itas ia cawir metua, tenta erta-ertana pe linge. Emaika rikut semalna upung ngendesken ciken enda iban nge gendang, gelah meriah perjumpan e.

Ciken enda ope bereken ras kenca ialokenna ipajekken ibas tumba persukaten (tumba bulah) rada ras sie ipetrah je teha. Tumba persukaten enda irakuti tare padang teguh ras ambat tuah.

Singendesken ciken enda anak si dilaki ras kemberahenna, ngendesken kujam-kujam ras tak-tuk anak sidibera ras perbulangenna. Tupung ngendesken, nina: "Ibas  wari mehuli sendah radu pe ras nangkin-nangkahna matawari eman, kerima kami anak-ananduk, subuk si dilaki bagepe si diberu radu ras kempundu, entendu-entahndu, rikutpe pe kalimbubunta, sembuyakta ras anak berunta, mereken ciken man bandu orang tua kami erkiteken kam enggo metua.  Ciken enda nigelari kami ciken pangguh, maka paguhlah kam bapa ras nande ngepkep kami, ula kal pagi la megegeh tendindu  nerusi kegeluhen enda, kami pe sinursurndu enteguh ras paguh tem kami ras kerina sangtepta nggeluh”

Ibas ia ngaloken ciken enda selaku orang tua, iagakna nge ukur anakna, iagakina  ukur beberena, permenna ras kempu-kempuna, entena ras entahna. Tupung ialokenna, nina: "Ibas bereken ciken kami, maka ciken emdalah ciken kami nggeh la kami ercikenken anak ipupusku, kempungku enterem, pantang rebu ndube pada kami emaka mekuah me ate Dibata amakku, bugis-bugis anaknde kempu e terina, maka bagi ciken tebu endalah, reh tuana reh tebuna babandu nggeluh pepagi”

Kenca e, nina kempu-kempu kai pe lit nge ate kami man berenken kami man nini kami. "Kai kin e janah kai kin atendu  laguna ibas kam landek ngendesken sura-surandu", nina Anak Bera. Nina kempu-kempu: "Enda kami reh kempu-kempu maba luah “tebu perlanja galuh”. Tebu si lit bas ingan beras ndai, ibuatna  jadi lanja-lanjana, ras galuh tasak ibanna itengah. Siniluahkenna e pe tebu nini bulangma nge, ras galuh tasak ndai galuh nini tudungna ka nge.

Emaka ias ketunggungen reh erlanja tebu ras galuh ndai, nina "Eaak, bulang, nini tudung, adi anggo lit cikenndu, ciken pangguh kam pekena kami kerina gelan bagi ciken  tebu endalah, reh tebuna pagi, bahan bapa kami e, bengkila kami e ras karinana, kam pe reh cawina metua gelah ula pagi bagi, tebu tengah kesain kami kempundu bulang, galang terbuntang-bintang galang terawir-awir". (Kata enda katken janain lantes).

Taridah  maka arah perbähanen kempu-kempu enda, sangap kepeken nini bulang-nimi tudung enda nggeluh. Termasuk sangap orang tua pe pemere nini bulang nge e kerina, em icidahken generasina uga ia nggeluh ras sangkep nggeluh. Ijenda labo sekali pe ikataken ‘ren kami naruhken ngaruh bapa ras nande, ningen, tapi iban usur dalannna guna ncidahken kekelengen, erjile-jike nandangi orang tua ras sangkep nggeluh. Batan me keja mereken bulang-bulang ras tudung bage kape ibas kerja mereken ciken, tuktuk ras kujam, gelah lit dalan-dalanna ngulihken jasa orangtua. Ibas sienda labo enggo lit kalak ngatakansa "Enda ne ulimau latin pabalin-belin kami ndai, hapa-nande"

Ikataken pe usur, maka kam rah cawina, kami pe ras kempu-kempundu e mejuah-juah. Emaka ibes kalak Karo lit ngenda usur aragen-arapen kerna wari si reh enda, maka banci reh ulina turah ibas kegeluhen. Si nini bulang entah si nini tudung (orangtua) singaloken ciken, ope kerja pe in engo ersikap. Entah idayakenna asuh-asuhenna, entah ibukana pundi-pundina, jenari itukurna baju, kampuh, bulang-bulang, entah kai deba nai atena ngena maka iberekenna ku anak-anak mas kempu-kempu. E ngena-ngena atena merekensa, janah la banci si simbaken ngalokensa.

Ibas merekensa nina "Apai kam anakku sintua, jarah ends pake, jancih enda ka man permain". Kenca dung kerina anak si dilaki, emaka, nina "Apai ka kam anakku si diberu, enda...endi ras kela kam. Tole pe kerina kam kempu-kempu, ente-entah, aloken kam. Man kampu-kempu ras ente adi kitik-kitik denga, endam ipeributkenna ia alu keriahen ukur, ibuatna serpi …. iambur-amburna, emaka danak-danak silenga beluh pe ergonje enggo ribut kerima muati duit ndai. Kenca bage ngerana ia ". Kam kerina ibas kiniulin ukurndu ergaken kam kami ras ninindu, kam pe kerina anak kami, anak kami sidilaki-sidiberu, kela ras permain bagepe kempu-kempu, entah, ente kami.

Man bandu kempu kami kerina ula gutul-gutul, tutus atendu nggeluh, kam pe anakku seri nge kam anak dilaki - anak diberu, ula sipanjang punjuten, ula pagi cidahken kalimbubunta la beluh, ula cidahken kami nandendu ras bapandu enggo metua, la beluh encibalken ranan, tapi cidahken pepagi perarihen persadan perukurenndu lako man jile-jile nandangi sangkep nggeluh kerina".

Adi enggo terjadi kerja sibagi enda, terjeng sada uis man kempu, ente, entah labanci la lit. Kune la lit ibas orang tua, maka kerina keperlun ilitken anak-anak ni pupus. Tapi sue ras kalak Karo, adi anak pe ngasup, orang tua pe ngasup nari nge erbahan sibagenda. Erbahan kerja sibagenda rupana, orang tua lenga bo man tatangen, megegeh denga nge ia. Emaka totona pe "Kam pe kempu-kempungku reh ka kam ndai maba tebu erlanja galuh, kam pe bage kalah min pagi, ula bagi tebu tengah kesain, gedang terawir-awir, gelang terbuntang-buntang tapi bagi tebu idatas uruklah kam pepagi, reh tuana reh tebuna babanndu nggeluh, bagi galuh berneh-berneh ikeleweti anakna pagi indungna e, la mbera bengkayaten, la mbera bengkeruten". Endam isi pertoton man generasi penerus. Kunangkih si batang buah Tangga ratus kuta i berneh Adi kita kalak ertuah Ola perampus ola pe ernembeh.

Sumber : Buku Ranan Adat , Pdt. Sada Kata Giinting Suka, M.Th

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Mohon Tinggalkan Pesan