PMS DAIRI - Kerna gantang tumba siman elanken sangkep nggeluh kalak Karo ibas wilayah - wilayah adat labo seri. Intina maka arah ipedalan gantang tumba sipelain--lain enda, guna ngergai / mpehaga kuh sangkep. Gantang tumba ertina gantang enda kari e sukat-sukat entah tumba. Adi gantang la galang = kitik, adi tumba = galang, entah kata sideban, belin kitikna. 1. Arah Karo Baluren Pamah Sigedang. Alonken Sukut : tukur, rudang-rudang, senina ku ranan. Alonken Kalimbubu sitelu, telu dalanen : bere--bere, perkempun, perbibin. Alonken anak beru : perkembaren / perseninan / sabe, gamber inget-nget, kepala desa. Ulu emas = kalimbubu singalo ulu emas.
2. Arah Karo Kenjulu (Urung Julu). a. Suka. Alonken Sukut : unjuken (tukar gegeh / emas), rudang-rudang, senina ku ranan. Alonken kalimbubu sitelu, sitelu dalanen : bere-bere, perninin / perkempun, perbibin. Alonken anak beru : sirembah ku lau, perkembaren / perseninan / sabe. Ulu emas = Kalimbubu siingalo ulu emas.
b. Surbakti. Alonken sukut : unjuken. Alonken Kalimbubu sitelu, sitelu dalanen : bere-bere, perkempun, perbibin. Alonken anak beru : anak beru, rudang-rudang. Ulu emas = Kalimbubu singalo ulu emas. c. Berastagi. Alonken Sukut : batang unjuken. Alonken Kalimbubu sitelu, sitelu dalanen : bere-bere, perkempun, perbibin. Alonken Anak Beru : sabe. Ulu emas man kalimbubu singalo ulu emas.
3. Arah Karo Teruh Deleng / Gunung-gunung. a. Arah Kutabuluh. Alonken Sukut : unjuken, rudang-rudang, senina ku ranan. Alonken Kalimbubu sitelu, sitelu dalanen : bere-bere, perkempun, perbibin. Alonken anak beru : perkembaren / perseninan / sabe. Alonken Kalimb ubu Singalo Ulu Emas = ulu emas. b. Arah Tiga Nderket. Alonken Sukut : unjuken, rudang-rudang, senina ku ranan. Alonken kalimbubu sitelu, sitelu dalanen : bere-bere, perkempun, perninin, perbibin. Alonnken Anak Beru : sirembah ku lau, perkembaren. Alonken Kalimbubu Singalo Ulu Emas = ulu emas.
4. Arah Karo Timur (Karo Purba). a. Arah Cingkes. Alonken Sukut : batang unjuken, senina ku ranan, ulu emas. Bere-bere, perkempun, perninin (binuang), perbibin. Sirembah Ku lau, perkembaren / sabe, gamber inget-inget. b. Arah Gunung Meriah. Batang unjuken, bena emas (orangtua), ulu emas (mama siempo), bere-bere, perkempun, perninin, ciken-ciken (puang kalimbubu), sirembah ku lau (bibi-bapa), perbibin (bibi-nande), perbapatuan (impal bapa si sereh / sendalanen), perbapangudan (impal nande si sereh / sendalanen), perkembaren (kalimbubu siempo / sinereh), ulih puang (penghulu) : penghulu sinereh, penghulu siempo, gamet (si sereh), anak beru si sereh, anak beru si empo, gamet siempo, inget-inget (si sereh). Batu simalem : Batu simalem man siniktik wari, batu simalem man sukut sinereh.
c. Arah Bangun Purba. Batang unjuken (orangtua), bena emas (orangtua), ulu emas (mama siempo), bere-bere (mama si sereh), perninin, perkempun (binuang), ciken-ciken (puang kalimbubu, perbibin (senina nande), sirembah ku lau, gamet (senina), bapa tua (sendalanen), bapa nguda (sendalanen) impal bapa sintua, impal nande sintua, Kepala Desa : arah si sereh ras arah si empo, sikelang, tebus tulan (adi la motong 1 arah si sereh, 2 arah si empo, adi motong 4 man si sereh (sukut, gamet, kalimbubu, anak beru), 2 man si empo (sukut ras anak beru). Anak beru si latih (2 man anak beru si sereh, 1 man anak beru siempo). Simajek lape-lape / anak beru minteri / ikur sabe.
5. Arah Karo Jahe / Karo Dusun. a. Sibolangit (sinuan gamber). Bena emas, ulu emas, batang unjuken, bere-bere, perkempun (setengah bere-bere), perninin (setengah bere-bere), perbibin (setengah perkempun), sirembah ku lau / perembah, perkembaren / sabe, ikur-ikur, inget-inget. b. Deli Tua (sinuan bunga). Bena emas man sembuyak si nereh, ulu emas man mama si empo, batang unjuken man orangtua si nereh, bere-bere man mama si sereh, perkempun man mama nande si sereh, perninin man bapa si sereh, perbibin man senina nande nande si sereh, ciken-ciken man mama bapa si sereh, senina / gamet, sabe (anak beru), ikur sabe (anak beriu minteri), inget-inget man kepala desa si sereh, perbapatuan (impal bapa si sereh), perbapangudan (impal bapa si sereh), tunggun beru (sembuyak), sirembah ku lau (turang si nereh), nakan gulai (singalo pinggan) 2/3 man si nereh, 1/3 man siempo, sosial desa (kebersihen desa), kelang (anak beru tua si nereh.
c. Lau Cih / Namo Gajah. Unjuken si nereh, bere-bere (2/3 unjuken), perkempun (ngerangguti), perninin (ngerangguti), perbibin (ngerangguti), ciken-ciken (puang), perseninan (biak senina), sirembah ku lau, sabe (anak beru), ikur sabe, inget-inget (kepala desa), ulu emas (mama siempo). 6. Arah Karo Langkat. a. Serbanaman - Sunggal. Bapa-nande (simupus), biak senina (senina), ulu emas (mama siempo), unjuken, singalo perembah, pertudungen (penghulu kuta), wang saksi, bere-bere, perninin, perkempun, perseninan, perbibin, biak senina baka tutup, simijeri.
b. Tanjung Manggusta. Ulu emas, pertudungen (penghulu kuta), batang unjuken, unjuken, bere-bere, perninin, perkempun, perbibin, ikur sabe, perembah, anak beru minteri, buka-buka (man penghulu), saksi. c. Daerah Langkat secara umum. Ulu emas, pertudungen (penghulu kuta), batang unjuken, bere-bere, perninin, perkempun, perbibin, ikur sabe, perembah / perseninan, anak beru minteri, buka-buka (penghulu + anak beru tua), saksi.
7. Arah Singalor Lau. a. Tiga Binanga. Alonken sukut : bena emas, gantang tumba / unjuken, rudang-rudang, senina ku ranan, gambar inget-inget. Alonnken Kalimbubu : bere-bere, perkempun, perbibin. Alonken Anak Beru : perkembaren / perseninan. Alonken singalo ulu emas = ulu emas. b. Juhar. Alonken sukut : bena emas / batang unjuken, gantang tumba / unjuken, rudang-rudang (sembuyak), senina ku ranan, gamber inget-inget. Alonken Kalimbubu : bere-bere, perkempun, perbibin, ciken-ciken (puang ku puang). Alonken anak beru : perkembaren / perseninan / sabe. Alonken singalo ulu emas = ulu emas.
Sumber : Buku Ranan Adat , Orat Nggeluh, Rikut Bicara Kalak Karo, Ope Tubuh Seh Idilo Dibata, Penulis : Pdt. Sada Kata Ginting Suka,M,Th, Tahun 2013.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar
Mohon Tinggalkan Pesan